Yetişkinlerde kimi zaman fark edilmesi güç olabilen otizmin detaylarına haberimizde yer verdik. Yetişkin otizmi nedir, belirtileri nelerdir? Yetişkin otizmi nasıl tedavi edilir?
Günümüzde birçok kişi yetişkinlik çağında otizmli olduğunu öğreniyor ve o yaşlarına kadar otizmli olduklarını kendileri de dahil kimsenin fark etmediğini belirtiyor. Doğuştan gelen nörogelişimsel bir hastalık olan otizm, bir spektrum bozukluğudur. Daha anlaşılır bir şekilde ifade etmek gerekirse; otizm hastalığı, içerisinde birden fazla durumu barındıran yani herkeste birbirinden çok farklı şekillerde ortaya çıkabilen bir hastalıktır. O nedenle kimi zamanlar teşhis etmesi ve tanı koyulabilmesi zor olabilir. Yetişkinlerde görülen otizm de çocuklarda görülen otizm belirtilerinden çok daha farklı şekillerde kendisini gösterebiliyor. Bu yazımızda yetişkin otizminin detaylarına göz atacağız.
YETİŞKİNLERDE OTİZM NEDİR?Otizm, Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olarak bilinen nörogelişimsel bir bozukluktur ve bireylerin sosyal iletişim, etkileşim ve davranışları üzerinde önemli etkiler yaratır. Yetişkinlerde otizm, genellikle çocukluk döneminde teşhis edilmemiş ya da fark edilmemiş otizm vakalarını ifade eder. Otizm spektrumu son derece geniştir; bazı bireyler çok hafif belirtiler yaşarken, diğerleri daha ciddi zorluklarla karşılaşabilir. O nedenle kimi yetişkin bireyler, otizmli olduğunu ileri yaşlarına kadar anlayamayabilirler.
YETİŞKİNLERDE OTİZM NASIL ORTAYA ÇIKAR?Otizm genellikle çocukluk çağında teşhis edilir, ancak bazı bireyler yetişkinliğe kadar fark edilmeden bu spektrumda yaşamlarını sürdürebilir. Yetişkinlerde otizm şu şekillerde ortaya çıkabilir:
Bazı bireyler çocukluklarında otizm belirtileri göstermelerine rağmen bu belirtiler fark edilmeyebilir veya farklı bir şekilde tanımlanmış olabilir. Örneğin kız çocuklarının sürekli olarak ağlıyor oluşları, bir otizm belirtisi olarak göz önünde bulundurulmak yerine kız olmasından gelen bir duygusallıkla bağdaştırılabilir.
Yetişkin yaşlara gelindiğinde sosyal ilişkilerde, iş hayatında ve günlük yaşamda zorluklar yaşayan kişiler, kendilerindeki bu farklılıkları araştırma yoluna giderek otizm teşhisi alabilirler. Böylelikle yıllarca sebebini anlamlandıramadıkları davranışlarının neyden kaynaklandığını bilerek buna yönelik hareket etmeye başlarlar. Yaşamları daha kolaylaşabilir.
Son yıllarda otizm hakkında farkındalığın artması, yetişkinlerin otizm spektrumu üzerinde olduklarını fark etmelerine yol açabilir.
YETİŞKİNLERDE OTİZMİN BELİRTİLERİOtizmin belirtileri, kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ve yetişkinlerde otizm belirtileri genellikle daha az belirgin olabilir. Ancak bazı yaygın belirtilerine göz atacak olursak; sosyal iletişim zorlukları yaşamak, tekrarlayan davranışlarda bulunmak ve katı rutinlere sahip olmak, gürültü, ışık vb. çeşitli unsurlara karşı hassasiyet, ironi ve şakaları anlamakta güçlük, belirli bir konuya karşı aşırı ilgi duyma, sosyalleşme ve arkadaş edinme konusunda zorluk yaşama gibi belirtiler otizmli bireylerde yaygın olarak görülebilir.
Otizmli bireyler, insanlarla göz teması kurma konusunda veya yüz ifadelerini anlama konusunda zorluk yaşayabilirler. Empati eksikliği ve başkalarının duygularını anlamada güçlük çeken otizmli bireyler, anlamlı sohbetler başlatmada ve sürdürmede zorluk yaşayabilirler.
Günlük aktivitelerde katı bir düzene ve rutine sahiptirler. Belirli tekrarlayan hareketler veya ilgi alanlarına aşırı odaklanırlar. Değişikliklere karşı aşırı hassasiyet veya direnç gösterme eğilimindedirler. Onlar için rutinlerini terk etmek ve rutinlerinin başkaları tarafından bozuluyor olması dayanılmaz bir durum olabilir.
Gürültü, ışık, dokunma gibi duyusal uyaranlara karşı aşırı hassasiyet gösterebilirler. İroni, şaka veya metaforları anlamakta güçlük çekerler. Kimi insanlara tuhaf gelebilecek konulara, hobilere veya aktivitelere aşırı ilgi gösterebilirler. Sosyal ortamlarda rahat hissedemez ve yalnız kalmayı tercih etmezler. Arkadaşlık kurma konusunda zorluk yaşarlar.
Yetişkinlerde otizmin tamamen tedavi edilmesi mümkün değildir, ancak yaşam kalitesini artırmak ve belirtileri yönetmek için çeşitli desteklere başvurabilirler. Bu tedavi yöntemlerine bakacak olursak:
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Sosyal becerilerin geliştirilmesi konusunda BDT alabilirler.
Sosyal Beceriler Eğitimi: Sosyal ipuçlarını anlama ve sosyal etkileşimleri yönetme konularında eğitim alabilirler.
Otizmin kendisi ilaçla tedavi edilemez, fakat anksiyete, depresyon veya dikkat eksikliği gibi otizme eşlik eden çeşitli psikolojik sorunlar ilaçla kontrol altına alınabilir.
Benzer deneyimler yaşayan bireylerle bir araya gelmek, tedavi sürecinde kişiye destek sağlayabilir.