Hayır demek, kişisel sınırların korunması ve sağlıklı ilişkilerin sürdürülmesi için oldukça önemlidir. Ancak bazen çok kolay sanılan bu eylemi gerçekleştiremeyebiliyoruz. Nasıl daha kolay hayır derim?
İçten içe istemediğin bir şeye gönülsüz de olsa ‘evet’ dediğin oluyor mu? Bunu ne sıklıkla yaptığını hiç düşündün mü? Bazı insanlar ‘hayır’ deme konusunda hatrı sayılır boyutta problem yaşarlar. Sanki ‘hayır’ dediklerinde karşı tarafı inciteceklerini, onların gözünde değerinin düşeceğini ve sırf bu yüzden kendisine de hayır deneceğini düşündüklerinden, kendilerinden istenen her şeye evet demek durumunda kalırlar. Bu yazımızda hayır diyememek konusuna değineceğiz. İşte detaylar…
HAYIR DİYEMEMEKHayır diyememek, fark edilmese de aslında birçok insan için yaygın bir sorun haline gelmiş durumda. Pek çok kişi, çeşitli sebeplerle istemediği halde karşısındaki kişiye evet demek durumunda kalıyor. Bu durum, sosyal ilişkilerde ve kişisel sınırların korunması konusunda çok sayıda zorluğu beraberinde getiriyor. Peki hayır diyebilmek neden bu kadar zor? Hayır diyememenin başlıca nedenlerine göz atalım.
Bilim insanlarının yaptığı çeşitli çalışmalar gösteriyor ki, evet ve hayır demek beynin farklı noktalarını uyarıyor. Hayır demek beynin sağ ön lobunu harekete geçirirken, evet demek beynin sol ön lobunu harekete geçiriyor. Buna göre kişinin evet demesi durumunda beynin ödül mekanizmasının olduğu kısmı tetiklerken, hayır demesi irade gücünü tetikleyen kısma dokunuyor. Buradan yola çıkarak, evet demenin anatomik olarak da daha kolay ve anlaşılabilir olduğunu görüyoruz. Peki hayır demenin psikolojik olarak nedenleri neler?
HAYIR DİYEMEMENİN NEDENLERİKendine Güvensizlik:
Kimi insanlar, eksik özgüven ve özsaygı nedeniyle kendi ihtiyaçlarını veya isteklerini başkalarınınkine göre önceliklendirmekte zorlanırlar. Başkalarının isteklerini, kendilerininkinin üstünde tutarlar. O nedenle kendilerinin ne istediğini göz ardı ederek karşısındaki kişinin isteklerine her seferinde olumlu yanıt verirler. Bunun nedeni, kendilerine olan güven eksikliğinden kaynaklanır.
Bağlılık ve Sadakat Duygusu:
Bazı zamanlar aile üyelerine, arkadaşlara veya partnerlere karşı duyulan sadakat hissi, kişisel önceliklerin önüne geçerek hayır demeyi zorlaştırabilir. İnsanlar, başkalarını hayal kırıklığına uğratmaktan korktukları için istemeseler bile evet demek durumunda kalabilirler. Bu noktada kişinin zihninde hayır dediği zaman karşısındakini kıracağı, üzeceği ve karşı tarafı reddetmiş olacağı düşüncesi yer alır. Ancak bilinmelidir ki bu noktada reddedilen şey karşınızdaki kişi değil, durumdur.
Sosyal Baskı:
Toplum içerisinde kabul görme arzusuyla ve dışlanma korkusuyla hareket eden bireyler, başkaları tarafından onaylanabilmek amacıyla hayır demekte zorlanabilirler. Hayır dedikleri takdirde kabul görmeyeceklerini düşünen bireyler, her istek karşısında evet demek durumunda kalır.
Suçluluk Duygusu:
Başkalarına hayır demek, bazı insanlar için suçluluk hissine yol açabilir. Bu durum, kişide sosyal bir yükümlülük gibi hissedildiğinden yapmadığı takdirde kişi kendisini suçlar ve karşı tarafın da kendisini suçlayacağını düşünür.
Aşırı Duyarlılık:
Bazı bireyler, başkalarının duygularını aşırı derecede önemser. Kimi zaman bu önemseme o kadar büyük bir boyuta ulaşır ki, karşısındakini kendisinden daha çok önemsediği bir durum haline gelir. Bunun sonucunda hayır diyebilmek, o kişiler için olduğundan daha zor bir hal alır.
Yapmak istemediğimiz durumlarda ‘hayır’ diyebilmek sandığımızdan daha kıymetlidir. Bunu nasıl başarabileceğimiz konusunda birkaç öneri sunuyoruz.
Her şeyden önce kendi ihtiyaçlarınıza ve duygularınıza değer vermeyi öğrenmek, hayır demeyi başarabilme noktasında atacağınız en önemli adımlardan bir tanesidir. Kendinizi önceliklendirmek, daha sağlıklı sınırlar koymanıza yardımcı olur. Herkesten ve her şeyden önce kendinizin geldiğinin bilincine varmanız gerekir.
Hayır demeden önce duraklayarak düşünmek, kararlarınızı daha sağlıklı bir şekilde vermenizi sağlayabilir. Aceleyle yanıt vermek yerine bir süre düşünmek süreç boyunca yararlı olabilir. Çünkü düşünmeden karar verme sırasında evet demek hayır demekten daha kolaydır.
Hayır demekte zorlandığınız sırada, karşı tarafa alternatifler sunmak etkili bir yöntem olabilir. Örneğin, "Bu hafta sonu gelemem ama gelecek hafta buluşabiliriz," şeklinde bir yanıt vermek, durumu yumuşatabilir ve hayır demeyi öğrenme sürecinde faydalı olabilir.
Bu süreçte açık ve net bir dil kullanmak, hayır demeyi kolaylaştırır. Kibar ama kararlı bir şekilde hayır demek, hem sizin hem de karşı tarafı kırmayı önler.
Kendinize olan güveninizi artırmak, hayır diyebilmek için en gerekli şeydir. Bunun için acele etmenize gerek yok, küçük hayırlarla başlayıp zamanla daha büyük hayır demek için kendinizi geliştirebilirsiniz.
Kendi duygularınızı tanımak, hayır diyebilmenize yardımcı olabilir. Kendi sınırlarınızı bilmek, başkalarıyla daha sağlıklı ilişkiler kurmanıza yardımcı olur.