24 saatin size yetmediğini ve yapacak daha çok şeyiniz varken günün bittiğini düşündüğünüz oluyor mu? Sosyal jetlag yaşıyor olabilirsiniz. Peki sosyal jetlag nedir, nasıl başa çıkılır? İşte detaylar…
Çağımızın en yaygın sorunlarından biri olarak karşımıza çıkan sosyal jetlag, aslında birçok kişinin adını bilmese bile sürekli yaşadığı bir durum olarak kendisini gösterir. Modern yaşamın bir getirisi olarak görülen sosyal jetlagın ne olduğuna gelin göz atalım...
Sosyal jetlag, bir kişinin biyolojik saatinin sosyal ve iş hayatının gerektirdiği uyku düzeniyle uyuşmaması durumu olarak açıklanabilir. Tıpkı seyahatlerde farklı zaman dilimlerine geçiş yapıldığında meydana gelen "jetlag" durumu gibi, sosyal jetlag de uyku saatlerinin hafta içi ve hafta sonu arasında farklılık göstermesiyle ortaya çıkar. Hafta sonları geç saatlerde yatma ve daha geç uyanma gibi alışkanlıklar, biyolojik saatin şaşmasına neden olur. Hafta başında tekrar erken kalkmak zorunda kalmak, kişinin uyku düzenini bozarak yorgunluk ve dikkat eksikliği gibi olumsuz durumlar yaşanmasına neden olur. Uzun vadede bu durum kişinin psikolojik olarak da olumsuz etkilenmesine yol açar.
Kişiler, iş ve okul hayatının getirdiği erken saatlerde uyanarak güne başlarlar. Günlerinin büyük bir kısmını okulda ve işte geçiren kişiler, arta kalan zamanlarında kendilerine vakit ayırmaya, arkadaşlarıyla vakit geçirmeye ve hobileriyle ilgilenmeye çalışırlar. Tüm bunların hepsini yapmaya zaman bulamayacakları için bir tercih yapmak durumunda kalırlar çünkü biyolojik saatlerine göre uyku vakitleri gelir. Bu durum, sosyal jetlag durumunu doğurur. Kişinin biyolojik saati ile sosyal saati çakışır.
SOSYAL JETLAG NASIL ORTAYA ÇIKAR?Sosyal jetlag durumunun nasıl ortaya çıktığına bakacak olursak…
Sosyal jetlag genel olarak modern yaşamın beraberinde getirdiği stresli ve yoğun çalışma temposu, uzun çalışma saatleri, sosyal aktiviteler ve gece geç saatlere kadar elektronik araç kullanımı nedeniyle ortaya çıkıyor. Özellikle hafta içi iş veya okul nedeniyle erken kalkmak zorunda kalan insanlar, hafta sonları geç yatıp geç kalkma eğiliminde oluyor. Yaşanan bu düzensizlikler, vücudun biyolojik ritmini bozuyor.
Gece geç saatlere kadar çalışmak veya sosyal aktivitelerde bulunmak, telefon, televizyon ve bilgisayar gibi teknolojik aletlerin gece boyu kullanılması, yoğun çalışma temposu, stes ve düzensiz uyku alışkanlıkları, beraberinde sosyal jetlagı getiriyor.
Sosyal jetlagdan kurtulmak ve uyku düzenini sosyal yaşantıya göre ayarlamak için bazı adımlar uygulanabilir. Onlardan birkaçını sizin için derledik…
Düzenli Uyku Saatleri Belirleyin: Uyku saatlerinizi hafta içi ve hafta sonu mümkün olduğunca aynı tutmaya çalışmak bu süreçte size çok fayda sağlayacaktır. Özellikle hafta sonları çok geç yatmaktan kaçınmalısınız.
Doğal Işığa Maruz Kalın: Gündüz saatlerinde doğal güneş ışığına çıkmak, biyolojik saatinizi yeniden oturtmanıza yardımcı olabilir. Sabah saatlerinde dışarı çıkmak, vücudunuza sabah olduğunun sinyallerini gönderirken aynı zamanda bedeninizi uyandıracaktır.
Kafein ve Ağır Yemeklerden Kaçının: Yatmadan önce kafeinli içecekler ve ağır yemeklerden kaçınmalısınız. Aksi halde bu saydığımız ürünler uykunuzu kaçırarak biyolojik ve sosyal dengenizi bozmanıza neden olur.
Uyku Öncesi Elektronik Cihaz Kullanımını Sınırlayın: Mavi ışık uyku düzenini bozabilir. Bu yüzden yatmadan 1-2 saat önce telefon, bilgisayar ve televizyon gibi aletlerin kullanımını sınırlamalısınız.
Kısa Öğlen Uykularına Dikkat Edin: Gündüzleri uzun süreli uykulardan uzak durun. Kısa bir şekerleme yapmak bedeniniz açısından faydalı olabilir, ancak uzun süreli uyku gece vakti uykuya dalmayı zorlaştırabilir.