Bu hafta köşemizde, halk arasında sık görülen fakat hakkında çok bilgi sahibi olunmayan ‘Kalın Bağırsağın Divertiküler Hastalığını’ inceleyeceğiz. Hastalığın gelişmesi durumunda en uygun beslenme ve yaşam tarzı önerilerini konuğumuz Uzman Diyetisyen Cansu Kahraman’dan alacağız.

 Divertikül Nedir? Divertiküler Hastalık Belirtileri Nedir?

Sıklıkla kalın bağırsaklarda oluşan ‘Divertikül’ bağırsak duvarında oluşan ‘kesecikler’, ‘cepçikler’ veya ‘küçük fıtıklaşmalar’ olarak adlandırılabilir. Kalın bağırsak yerleşimli divertiküller, bağırsakların duvarındaki kan damarlarının, bağırsağa giriş noktalarından (bu noktaların nispeten daha zayıf olmasından dolayı) kaynaklanmaktadır. Bu divertikül keseciklerinde çeşitli sebeplerle tıkanıklık sonucu herhangi bir problem gelişmesine ise ‘Divertiküler Hastalık’ denmektedir. Divertiküller özellikle Batı dünyasında en sık görülür ve kolonoskopi esnasında yaygın olarak tespit edilmektedir. Bu hastalık toplumda sanılandan çok daha yaygındır ve bazen ciddi şikayetlere yol açabilir. Yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar, 30 yaş altı kişilerde oluşması çok nadirdir.

 Divertiküler hastalıkta karında gerginlik, gaz, şişkinlik, kabızlık, ishal ve kanama gibi hafif şikayetler görülebilmektedir. Daha ciddi şikayetler ise; şiddetli karın ağrısı, bu divertikül keseciklerinde sınırlı veya çevre organlara yayılabilen enfeksiyonlar, karın içi apseler, dirençli yüksek ateş, bağırsak duvarında delinme ve tıkanıklardır. Bu durumda ise acil tanı ve tedavi planı oluşturulur.

 Divertiküler Hastalık Sebepleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?

 Hastalığın nedenleri ile ilgili tıp dünyasında uzun yıllardır çok çeşitli risk faktörleri ele alınmıştır. En eski teori, hastalığın pek çok sebebe bağlı olduğu ve liften fakir beslenmenin temel rol oynadığıdır. Divertiküler hastalığın oluşmasında düşük lifli beslenmenin, sert dışkı yapısının ve bağırsak hareketlerinde azlığın yanı sıra genetik faktörler de suçlanmaktadır.

 Güncel bazı bilimsel çalışmalar düşük ‘D vitamini’ seviyesine sahip kişilerde, divertiküler hastalığın daha şiddetli bulgulara neden olduğunu söyler. ‘Obezite’ sıklığının artmasıyla birlikte divertiküler hastalık oranı da son yıllarda arttı. Obezite sadece bu hastalık için değil, pek çok farklı sindirim sistemi hastalığı için de önemli bir risk faktörüdür. Çok sayıda bilimsel çalışma, obezite, yüksek vücut kitle indeksi ve kalın bel çevresi oranı ile divertikül hastalığı riski arasında bağlantı olduğunu göstermiştir. Divertikülü olan kişilerde ciddi hastalık gelişmesinde önemli bir diğer risk faktörü de ‘Sigara’dır.

 Divertiküler hastalık ile ilgili en güncel bilimsel veriler incelendiğinde; yüksek fiziksel aktivite ve spor yapan kişilerde divertikül oluşma sıklığı azalmasa da, hastalığın şiddetinde kayda değer bir azalma görülmüştür. Bu nedenle bu hastalıktan muzdarip kişilere yüksek fiziksel aktiviteye sahip bir yaşam tarzı önerilmektedir. Ek olarak divertiküle sahip kişilerde yoğun ağrı kesici kullanımı sonucu kanama ve delinme gibi bulguların görülme riski artar.

 Divertiküler Hastalığın Tanı ve Tedavisi Nasıldır?

 Hastalığın kesin tanısı genellikle kolonoskopi ile konulmakla birlikte çeşitli nedenlerle çekilen bilgisayarlı tomografilerde de hastalıktan şüphelenilebilir. Divertikülü olan kişilerin sadece %10’u ile %25’inde ciddi hastalık bulgusu ortaya çıkar. Geri kalan büyük çoğunlukta ise herhangi bir şikayet oluşmaz.

 Akut ve şiddetli hastalık gelişmesi durumunda hastalar, hastalığın şiddetine göre ayaktan veya hastaneye yatırılarak tedavi edilirler. Uygun bir antibiyotik tedavisi damardan veya ağızdan planlanır. Hastanın beslenme şekli düzenlenir. Hastalık şiddetinde artışa neden olabileceği için hastalarda ağrı kesici kullanımı azaltılır. Bu tedavilerle hastalık genellikle sınırlandırılır ve ameliyatsız takip yapılır. Ameliyat ile tedavi gerekiyorsa, ameliyat mümkünse enfeksiyonun iyileşmesi sonrasına bırakılır. Hastalığın şiddetinin artması ve karın içi enfeksiyonun hayati tehlike arz etmesi durumunda ise acil ameliyatlar uygulanabilir. Divertiküler hastalıkta ameliyatta genellikle hastalıklı bağırsak bölümü çıkarılır.

Divertikül Varlığında Doğru Beslenme Nasıl Olmalıdır?

 Uzm. Dyt. Cansu Kahraman: Divertiküle sahip kişilerde söz konusu ciddi bulguların oluşmasını önlemek için; beslenme planında en önemli nokta, yeterli posa alımıdır. Yeterli sıvı alımı ve yüksek lifli beslenmenin hastalığın bulgularını iyileştirdiğine dair kanıtlar mevcuttur. Yüksek lifli diyet dışkıyı yumuşatarak, dışkılamanın zorlanmadan gerçekleşmesini ve hızlı bir şekilde atılmasını sağlar. Yüksek lifli yiyeceklere meyvelerden kuru erik, inicir, armut, kivi, kavun; sebzelerden taze fasulye, enginar, ıspanak, tatlı patates, kabak örnek verilebilir. Amerikan Gastroenteroloji Derneği’nin akut divertikül hastalığı hakkındaki son kılavuzları, bu hastalara yüksek lifli beslenmeyi açıkça önermektedir. Ayrıca probiyotik kullanımı da sindirim problemlerini azalttığı için tavsiye edilmektedir. Divertikül saptanan kişiler hareketsiz yaşamdan ve sigaradan uzaklaşmalı, D vitamini için mümkünse güneşli yerlerde spor yapmalı ve yüksek fiziksel aktivitelerde bulunmalıdır.