Yeşil altının geleceği bakanlığın elinde

KEMAL ÖZKURT – ÖZEL HABER/ Türkiye, zeytin ve zeytinyağında dikim alanı ve üretim miktarı açısından dünyanın önde gelen ülkeleri arasında yer alıyor. İspanya, İtalya ve Yunanistan’ın ardından zeytinyağı ihracatında 4. sırada yer alan Türkiye, zeytin hasadının sona ermesi ve zeytinyağı sıkım işlemi sezonu öncesi yine ihracatta yaşanan belirsizlik sebebiyle zor günlerden geçiyor. Geçtiğimiz yıl İspanya, İtalya ve Yunanistan’da zeytinde ciddi oranda rekolte düşüşü yaşanırken Türkiye 420 bin ton üretimle rekor seviyelere ulaşmıştı. Fakat ihracat yasağıyla birlikte Türkiye bu süreçte dünya zeytinyağı ihracatında İspanya, İtalya ve Yunanistan karşısında verdiği yarışta çok ciddi darbe aldı. Sektör temsilcilerinin talepleri sonucunda Ticaret Bakanlığı 1 Kasım 2024 tarihine kadar 50 bin ton kota verildiğini duyursa da uluslararası piyasalarda talepsiz bir döneme denk gelmesi sebebiyle kotanın üçte biri bile doldurulamadı.
Sektörde en çok sorun yaratan konulardan birinin de ihracatta yaşanan belirsizliğin olduğunu ifade eden Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği (EZZİB) Başkanı Emre Uygun, “Belirsizlik hem ihracatçı firmalarda hem de ihracatçının yurt dışında çalıştığı firmalarda huzursuzluk yaratıyor. Müşteriler 1 Kasım’dan sonra yasağın devam edeceğini bildiği için ticari olarak görüşme gerçekleştirmiyor. 1 Kasım’dan sonra ihracat yasağının tekrardan uygulanması hem üreticiyi hem toptancıyı hem de ihracatçıyı ciddi anlamda çıkmaza sokacaktır” dedi.

YASAK DEVAM EDERSE ÇIKMAZA GİRERİZ

İhracat yasağında kotanın açılmasının sektöre bir nebze nefes aldırdığını fakat uluslararası piyasalarda talepsiz bir dönemde açıldığı için kotaların pek fazla kullanılmadığını ifade eden Uygun, “Sektördeki bu gidişat verilen kotanın 1 Kasım’a kadar yarısı bile kullanılmayacağı yönünde. Buradaki kritik nokta 1 Kasım’dan sonra ne olacağı? Çünkü buradaki belirsizlik hem ihracatçı firmalarda hem de ihracatçının yurt dışında çalıştığı firmalarda huzursuzluk yaratıyor. Müşteriler 1 Kasım’dan sonra yasağın devam edeceğini bildiği için ticari olarak görüşme gerçekleştirmiyorlar. Önce yasağın kalkmasını bekliyorlar. Yasağın tamamen kalkmasıyla ilgili bakanlıkla görüşmelerimiz devam ediyor. Tarım Bakanlığı yeni senenin rekoltesini gördükten sonra karar vereceklerini belirtti. Dünyada talebin en fazla olduğu ve tarihin en yüksek fiyatların açıklandığı dönemde biz yeterli ihracat yapamadık. Bir miktar ihracat dışı büyük ambalajlarla gönderdik ama ürünü eritebilmemiz için yeterli olmadı. Bu yüzden 1 Kasım’dan sonra ihracat yasağının tekrardan uygulanması hem üreticiyi hem toptancıyı hem de ihracatçıyı ciddi anlamda çıkmaza sokacaktır” diye konuştu.

STOKTA 150 BİN TON BEKLİYOR

İhracat yasağının uzun sürmesinden dolayı stoklarda halen ürünün beklediğine dikkat çeken Uygun, “Şu an tam olarak tespit edemesek de 150 bin ton civarında stoklarda ürün olduğunu tahmin ediyoruz. Fiyatlar düşük değil ama yurt dışında iletişimde olduğumuz firmaların beklentisi yeni hasat dönemi bütün üretici ülkelerde hızlandığı zaman fiyatların çok daha düşeceği yönünde. Bu yüzden uluslararası piyasalar talepsizlik hâkim. Stoklarda kalan ürün ihracatçıya direkt olarak zarar vermiyor. Üreticiye ve tüccara daha çok zarara veriyor. Sonuçta ihracatçı yasak döneminde çok fazla ihracat bağlantısı yapamadığı için çok fazla stoğu yok. İhracatçıya direkt bir zararı olmasa da sonuçta bütün sektörü etkileyen bir durum” dedi.

İHRACAT KISITLMASI OLMAZSA

Yeni sezona ilişkin rekolte beklentilerini paylaşan Uygun, “Türkiye 2022-23 sezonunda 420 bin ton zeytinyağı rekoltesiyle dünya ikincisi, 735 bin ton sofralık zeytin rekoltesiyle dünya birincisi oldu. Önümüzdeki sezonun rekolte tespit raporu çıktıktan sonra konuşmak daha sağlıklı olur ama genel piyasadan ve üretici bölgelerden aldığımız bilgilere göre iyi bir üretim yılı olmasını bekliyoruz. 2024-25 sezonunda da benzer bir rekolte beklentimiz var. İhracatta kısıtlamaların olmadığı bir yıl olduğu takdirde 150 bin ton zeytinyağı ve 100 bin ton üzerinde sofralık zeytin ihraç ederek ihracatta 1 milyar doları aşmayı hedefliyoruz” ifadelerini kullandı.