Türkiye'nin ilk kadın jeolog ve deprem uzmanı Nuriye Pınar kimdir, nerelidir?

Türkiye’nin ilk kadın jeoloğu ve deprem uzmanı olarak tanınan Nuriye Pınar Erdem, hayatı ve kariyeri ile bilim dünyasında önemli bir iz bırakmıştır. 1914 yılında İstanbul’da doğan Erdem, bilimsel çalışmalarının yanı sıra siyasetle de ilgilenmiştir. Peki Nuriye Pınar kimdir? İşte merak edilen detaylar...

Nuriye Ferhan Erdem (1914, İstanbul - 30 Eylül 2006), Türk jeolog ve siyasetçidir. Türkiye'nin ilk kadın jeoloğu ve deprem uzmanı olarak tanınan Erdem, Türkiye'nin ilk deprem kataloğunu Ervin Lahn ile birlikte hazırlamış ve 1940'lı yıllarda Marmara ve Ege bölgelerinde deprem üreten fayların tehlikesini ortaya koymuştur. Paleontolojik çalışmalarında Anadolu'ya özgü üç yeni echinid türü bulmuştur. Ayrıca, 1954-1960 yılları arasında TBMM X. ve XI. dönem Demokrat Parti İzmir milletvekilliği yapmıştır.

Nuriye Pınar Erdem, 1914 yılında İstanbul’da doğdu. Babası Müderris Asım Efendi’dir. 1932 yılında Erenköy Kız Lisesi'nden mezun olduktan sonra, aynı yıl, Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun kapsamında liselerde öğretmen olarak görev alabilmek için açılan sınavı kazandı. Fransa’nın Bordeaux Üniversitesi’nde Doğa Bilimleri (jeoloji, botanik ve zooloji) alanında lisans düzeyinde eğitim gördü ve kimya sertifikası da aldı. 1937 yılında Türkiye'ye döndü ve İstanbul Üniversitesi Jeoloji Enstitüsü'nün kadrosuna asistan olarak katıldı.

1940'lı yıllarda depremlerle ilgilenmeye başlayan Nuriye Pınar Erdem, 1939 Erzincan depremi ve 1943 Adapazarı-Hendek depremi ile ilgili bilimsel makaleler yayımladı. Doktora çalışmasına Marmara Denizi çevresinde meydana gelen yıkıcı depremlerin nedenlerini araştırmakla başladı. 1942 yılında, Marmara Denizi'nin fay haritasını ilk kez Kuzey Anadolu Fayı (KAF) ile ilişkilendirerek çizdi. Bu haritada, Bolu'ya kadar uzandığı bilinen fayı İzmit'e kadar uzatarak Marmara Denizi'ndeki çukurlardan geçirip Mürefte'ye bağladı. Ayrıca, İzmit Körfezi’nden Ganos’a doğru uzanan üç derin çukurdan geçen Ana Marmara Fayı'nın varlığını ilk kez ortaya koydu. Tezi, Türkiye’de yapılmış ikinci jeoloji doktora tezi olarak kaydedilmiştir. "Marmara Denizi Havzasının Sismik Jeolojisi ve Meteorolojisi" başlıklı makalesi, Fen Fakültesi Monografileri'nin beşinci sayısında (1942) yayımlandı.

Nuriye Pınar Erdem, 1951 yılında Avrupa Deprembilim Komisyonu (ESC) üyeliğine seçildi ve yaklaşık on yıl boyunca Türkiye'nin ulusal deprem raporlarını hazırladı. Bu süreçte, 1951'de meydana gelen Kurşunlu (Çankırı) depremi, 1953'teki Yenice-Gönen depremi ve 1952'deki Adana depremi hakkında önemli çalışmalar gerçekleştirdi.

1960'ta askeri yönetimin başlamasıyla Yassıada'da yargılanan Nuriye Pınar Erdem, Kayseri'de iki buçuk yıl cezaevinde tutuklu kaldı. Bu dönemde, aynı süreci paylaştığı Bilecik milletvekili Mehmet Erdem ile evlendi.

Cezaevinden çıktıktan sonra jeoloji çalışmalarına ara vermek zorunda kalan Nuriye Pınar Erdem, bir süre eğitim kurumlarında çeşitli görevlerde bulundu. 1967’de düzenlenen ilk Türkiye Deprem Paneli’ne katılarak, depremlerle mücadeledeki görüşlerini paylaştı. Aynı yıl, Af Yasası ile yeniden akademiye döndü ve İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi İnşaat Mühendisliği Bölümü’ne profesör olarak atandı. Genel jeoloji konularının yanı sıra jeofizik araştırmalar, depremler ve depreme dayanıklı yapılar gibi konuları kapsayan bir ders kitabı yayımladı. "Mühendislik Jeolojisi" adlı bu kitap, Türkiye’de yayımlanan ikinci mühendislik jeolojisi kitabıdır.

1982 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanı olarak görev yaparken emekli oldu. Deprem zararlarının azaltılması ve alınacak önlemlerle ilgili popüler bilim yazıları da kaleme alan Nuriye Pınar, Türkiye Deprem Vakfı mütevelli üyesi olarak görev yaptı ve Türk Parlamenterler Birliği, Türkiye Jeologlar Birliği, Ekoloji ve Çevre Dostları, Türk Kadınlar Konseyi gibi sivil toplum kuruluşlarında aktif çalışmalar yürüttü. 2006 yılında İstanbul’da vefat eden Nuriye Pınar Erdem, cenazesi Bilecik’te toprağa verildi.