Sahipsiz hayvanlara ilişkin kanun teklifinin tümü üzerindeki görüşmeler sona erdi

Teklifin tümü üzerindeki görüşmelere geçilmeden önce söz alan CHP Grup Başkanvekili Ali Mahir Başarır'ın, kanun teklifinin Anayasa'ya aykırı olduğu iddiası üzerine usul tartışması açıldı.

TBMM Adalet Komisyonu Başkanı ve AK Parti İstanbul Milletvekili Cüneyt Yüksel ve AK Parti Tokat Milletvekili Mustafa Arslan lehte, CHP Grup Başkanvekili Murat Emir ile DEM Parti Grup Başkanvekili Gülüstan Kılıç Koçyiğit ise aleyhte söz aldı.

TBMM Başkanvekili Bekir Bozdağ, usul tartışmasına ilişkin lehte ve aleyhte yapılan konuşmaların ardından yaptığı açıklamada, İçtüzüğün 38. maddesine göre Komisyonların, kendilerine havale edilen teklifleri, ilk önce Anayasa'nın metin ve ruhuna aykırı olup olmadığını tetkik etmekle yükümlü olduğunu; esas komisyon olarak teklifi görüşen Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu'nun 17 Temmuz'daki toplantısında, söz konusu teklifin Anayasa'ya aykırı olduğu iddiasıyla verilen iki önergenin de Komisyon tarafından reddedildiğini belirtti.

Genel Kurulda görüşmeleri sırasında da teklifin tümü üzerindeki görüşmeler esnasında Anayasa'ya aykırılık iddialarının dile getirilmesinin mümkün olduğunu anımsatan Bozdağ, şunları kaydetti:

"Teklifin Anayasa'ya aykırı olarak görülmesi halinde gerek Komisyonda gerek Genel Kurulda reddedilmesine imkan tanıyan çok sayıda kural bulunmaktadır. Usulüne uygun şekilde Komisyonda görüşülmüş ve Genel Kurul gündemine girmiş bir teklifin görüşmelerine Anayasa'ya aykırılık iddiasıyla başlanmaması İçtüzüğe uygun düşmemektedir. Başkanlığımıza bu konuda verilmiş bir yetki de bulunmamaktadır. Bu gerekçelerle teklifin görüşmelerine başlama yönündeki tutumumda bir değişiklik bulunmamaktadır."

Türkiye İşçi Partisi (TİP) Genel Başkanı Erkan Baş'ın, teklifin, temel kanun olarak görüşülmesinin İçtüzük hükümlerine uygun olmadığı iddiasıyla da usul tartışması açıldı.

Usul tartışmasına ilişkin konuşmaların ardından TBMM Başkanvekili Bozdağ, tutumunda bir değişiklik olmadığını söyledi.

Genel Kurulda, teklifin tümü üzerindeki görüşmelere başlandı.

Bölüm üzerinde söz alan Saadet Partisi Grup Başkanvekili İsa Mesih Şahin, kanun teklifinde sahipsiz köpeklerin sokaktan toplanması, kısırlaştırılması ve sahiplendirilinceye kadar barınaklarda tutulmasının öngörüldüğünü ancak sonrasındaki durumunun ise belirsiz olduğunu söyledi.

Hayvanların sahiplendirilmesi konusunda vatandaşlara teşviklerin ortaya konulması gerektiğini ifade eden Şahin, "Buradaki temel sorun, barınakların yetersizliği ve mevcut koşulların kötü halidir. Barınaklarda önce sahipsiz hayvanların yaşatılabileceği özel yaşam alanları, doğal yaşam parkları oluşturulması gerektiğini savunuyoruz. Toplayalım, kısırlaştıralım, aşılayalım ve doğal yaşam parklarında güven içinde yaşatalım diyoruz." şeklinde konuştu.

Şahin, kanun teklifiyle merkezi yönetimin sorumluluğu daha çok belediyelerin üzerine bıraktığını belirterek, "Belediyeler bu yükü tek başına kaldıramaz. Merkezi yönetimin belediyelere bütçe desteği sağlaması önemlidir. Özel yaşam alanları için belediyelere özel alanlar da tahsis edilmelidir." dedi.

İYİ Parti İzmir Milletvekili Ümit Özlale, kanun teklifinin hayvanları korumaya yönelik olmadığını öne sürerek, sokakların daha güvenli hale getirilmesi için çözümlerin olduğunu söyledi.

Veteriner Hekimleri Birliği, özel poliklinikler, hayvanseverler, kamu kurumları, belediyelerle beraber hayvan hakları kurulunun oluşturulmasını savunan Özlale, şunları kaydetti:

"Bu işe bir çözüm getirelim. Öbür türlü getireceğiniz yasa, sizin elinizi kana bulamaktan başka hiçbir işe yaramaz. Eğer bizler bu seferberlikte de başarılı olursak zaten sokak hayvanlarının yaşama süresi maalesef 5 ila 7 yıl, çok değil dört sene içerisinde sokak hayvanlarının sürdürülebilir bir sayıya ulaşacağını görebiliriz. Yani çözüm var ve bu çözüm insanların güvenliği ile sokak hayvanlarının yaşam hakkı arasında bir tercih yapmayı da gerektirmiyor."

MHP Adana Milletvekili Muharrem Varlı, kanun teklifinin hazırlanırken uzman görüşlerinin alınmadığı eleştirilerinin gerçeği yansıtmadığını ifade ederek, komisyon görüşmeleri sırasında da uzmanların ve sivil toplum kuruluşlarının dinlendiğini söyledi.

Yasanın özünde sokaklarda hem hayvanların hem de insanların hayatını koruyabilmek olduğunu dile getiren Varlı, "Kanunun özünde de 'Al kısırlaştır ve sahiplendir' var. Barınaklar konusunda ciddi eksiklikler var. Bunların bir an önce tamamlanması lazım. Barınakları hayvanların orada en iyi şartlarda yaşayabileceği hale getirmemiz lazım. Bunun Türkiye'de birçok belediye de örnekleri var. Belediyelere verilecek yetkiler, Tarım ve Orman Bakanlığının da katkısıyla barınakları yapıp hayvanlara en iyi koşulları sağlamamız lazım." dedi.

Varlı, hayvan hakları konusunda daha önce birçok yasanın çıkarıldığını hatırlatarak, "Bu yasalar yetirince kabul görmemiş ya da uygulanmadığı için bugün hayvan popülasyonunda çok ciddi artış var. Bu popülasyonu azaltmak ve en asgariye indirmek için zaten bu yasa yapılıyor." ifadelerini kullandı.

DEM Parti İzmir Milletvekili Burcugül Çubuk, insanların da bir kuş ve balık kadar yaşam hakkına sahip olduğunu savunarak, "Onların yaşam hakkı bir Mecliste durdurulduğu takdirde insanın da yaşam hakkı yoktur. Burada 'Sokakta yaşayan köpekler nasıl öldürülecek?' diye tartışıyorsak yarın 'Biz, bu insanların önce hangilerini öldürelim, sonra nasıl öldürelim?' deriz." şeklinde konuştu.

Sahipsiz hayvanlarla ilgili sorunun çözümü için önerilerde bulunan Çubuk, "Canlı, özellikle cins canlı üretimi engellenmeli, hayvan dövüştürme engellenmeli, dövüştürülen canlılar korunmalı, yunus parkları ve hayvanat bahçeleri kapatılmalı, canlıların satışı yasaklanmalıdır. Bunlar suç olarak tanımlanmalı ve cezaları caydırıcı olmalı. Bir cins hayvanı üretip satana 80 bin lira ceza, devede kulaktır. Hayvanlara yönelik şiddet, işkence, cinayet suçları mala zarar olarak değil cana zarar olarak tanımlanmalıdır." diye konuştu.

"Teklifi derhal geri çekin"

CHP Grup Başkanvekili Gökhan Günaydın, kanun teklifinin, Meclisin ziyaretçiye kapatıldığı bir pazar günü görüşüldüğünü belirterek, "Meclisi kapatmak yerine keşke bu localarda kanun teklifini destekleyen, desteklemeyen tüm yurttaşlarımız olsaydı da onların gözetimi ve denetimi altında bu yasayı konuşabilseydik." dedi.

Başıboş hayvan popülasyonunun artması, barınakların yetersiz olması ve kısırlaştırmaların yapılmaması gerekçesiyle kanun teklifinin hazırlandığını dile getiren Günaydın, daha düne kadar Türkiye'nin neredeyse tüm belediyelerinin AK Parti'de olmasına rağmen bu eksikliklerin tamamlanmadığını söyledi. Günaydın, "Son 15 yılda 1 milyon 200 bin hayvan kısırlaştırılmışsınız, CHP'li belediyeler ise 2019'dan 2024'e kadar 1 milyon 300 bin hayvan kısırlaştırmış. Demek ki biz, sizin 15 yılda yaptığınızdan daha fazlasını 5 yılda yapmışız." diye konuştu.

Günaydın, 2002 yılında 120 barınak olduğunu, son 20 yılda sadece 200 barınak daha yapıldığının altını çizerek, 2028 yılına kadar yaklaşık 4 milyon hayvanı içine alacak barınak inşa edilmesinin mümkün olmadığını savundu. Bu kanun teklifiyle özellikle CHP'li belediyelerin zor duruma düşeceğini savunan Günaydın, "Hayvan barınağının tanesi 60 milyon lira. 1600 barınak için 96 milyar lira bütçeye ihtiyaç var. Bir barınağın aylık maliyeti 20 milyon lira. Sizin bu barınakları çalıştırabilmeniz için ayda 35 milyar, yılda 960 milyar lira kaynağa ihtiyacınız var. Bu kaynağı nereden bulmayı planlıyorsunuz?" diye sordu.

Günaydın, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Teklifi derhal geri çekin, Türkiye Belediyeler Birliği dahil olmak üzere herkesle müzakereyi yapın, paydaşlarla yeniden görüşün, sorumluluğu sadece belediyelere değil bakanlıklara da dağıtın. 2019 Komisyonunda olduğu gibi fonu kur, belediyelere fon ver, 2 milyon dişi köpeği, yılda 700 binini kısırlaştıracak şekilde kampanyaya gir, aşılamayı etkinleştir, yılda 30 bin civarında olan sahiplendirmeyi 100 bine çıkar, saldırganlık eğitimi gösteren köpekleri öldürme, rehabilite et. Bir tek yurttaşımıza sahipsiz köpek saldırmasın, bunun önlemini al, bunun üzerinden propaganda yapma. STK'lerle birlikte çalış, hayvan öldürmekten vazgeç."

"Kontrol edilemeyen köpek popülasyonu maddi ve manevi kayıplara sebep oluyor"

AK Parti Grup Başkanvekili Bahadır Yenişehirlioğlu, hayvanların rahat yaşamalarını, iyi ve uygun muamele edilmesini, hayvanların acı ve eziyet çekmelerine karşı en iyi şekilde korunmalarını sağlamak amacıyla 2004 yılında Hayvanları Koruma Kanunu'nun kabul edildiğini, 2021 yılında da aynı kanunda yapılan değişikliklerle hayvanların mal statüsünden çıkarılarak canlı statüsüne alınmasının sağlandığını anlattı.

Mevcut kanunun, başıboş köpeklerin rahat yaşamasını ve can güvenliğini tam anlamıyla sağlayamadığı gibi insanların ve diğer canlıların yaşadıkları sorunları çözmekte yetersiz kaldığının altını çizen Yenişehirlioğlu, şöyle konuştu:

"Başıboş, sahipsiz köpekler, son yıllarda popülasyonu kontrol altına alınamaması nedeniyle giderek büyüyen bir sorun haline gelmiştir. Sayıları her geçen gün artan ve sokaklarda sürüler halinde yaşamaya başlayan başıboş köpekler, en temel insan hakkı olan yaşam hakkını dahi tehdit eder bir boyuta ulaşmıştır. Halihazırda yaşanan sahipsiz hayvan sorununun farklı boyutları da bulunmaktadır. Bir bölgede sahipsiz hayvan sorununun artması sonucunda orada yaşayan insanların, vücut bütünlüğü, can güvenliği ve yaşam standartları tehlikeye girmektedir. Emniyet Genel Müdürlüğü verileri doğrultusunda 2019-2023 yıllarında hayvana çarpma şeklinde 3 bin 534 trafik kazası, buna bağlı olarak 55 ölüm, 5 bin 147 yaralanma meydana gelmiştir. Sahipsiz hayvanların kamusal alanlarda beslenmesi vatandaşlar arasında sözlü ve fiziksel tartışmalara sebep olmakta, bu da toplumsal gerginliği arttırmaktadır. Başıboş köpek saldırısı sonucu yaralanan ve hayatını kaybedenlerin medyaya yansıyan haber ve görüntüleri infiale neden olmakta ve bu da kamu kurumlarına güvenin azalmasına neden olmaktadır."

Yenişehirlioğlu, "Kontrol edilemeyen sahipsiz köpek popülasyonu nedeniyle artan saldırılar, kuduz vakaları, zoonoz hastalıklarıyla maddi ve manevi kayıplara sebep olunmaktadır. Bu durum Anayasa ile koruma altına alınan sağlık, güvenlik, yaşam hakkı, maddi varlık ve vücut bütünlüğünün korunması gibi insan haklarının ihlalleriyle sonuçlanmaktadır. Sahipsiz hayvanlar, koyun, keçi, inek, tavuk gibi ekonomik değeri olan hayvanlara saldırarak maddi kayıplara sebebiyet vermektedir. Ülkemiz DSÖ'nün yayımladığı kuduz riski temasının yüksek olduğu ülkeler kategorisinde yer almaktadır." şeklinde konuştu.

Konuşması sırasında muhalefet milletvekillerinin sık sık sataşmada bulunduğu Yenişehirlioğlu, Genel Kurula hitabının bir bölümünde sesini yükseltti. Sahipsiz hayvanların koyun, keçi, inek, buzağı, tavuk gibi ekonomik değeri olan çiftlik hayvanları için tehdit oluşturduğunu belirtirken "sahipsiz hayvanlar" ifadesini yüksek sesle söyleyen Yenişehirlioğlu'na muhalefet milletvekilleri tepki gösterdi.

Tartışmalar üzerine Meclis Başkanvekili Bekir Bozdağ, birleşime ara verdi.

Aranın ardından yeniden söz alan Yenişehirlioğlu, Mecliste en uzlaşmacı, herkesle diyalog kuran ve muhabbeti önemseyen biri olduğunu belirterek, "Kürsüde okuduğum metnin dışında doğaçlama bir şey söylemedim. Konuşmamı yaparken sesler yüksekti. Eleştiriler yükselince doğal olarak oradaki konuşmacı sesini yükseltiyor, el kol hareketleri yapabiliyor. Bir Allah'ın kulunu kastettiysem öbür dünyada gün yüzü görmeyim. Öyle bir kastım yok. Hepiniz benim için değerlisiniz, anlamlı ve önemlisiniz. Kalbinizi istemsiz, bilinçsiz olarak kırdıysam hepinizden helallik istiyor, özür diliyorum." şeklinde konuştu.