Zincirin hiçbir halkasında yüz gülmüyor
TENZİLE AŞÇI/ÖZEL HABER
Türkiye’de milyonlarca vatandaş yıllardır ekonomik krizle mücadele ederken geçtiğimiz yıldan itibaren ekonomik buhran haline gelen krizin yükü sabit gelirlinin üzerine yüklendi.
Yıllar içinde alım gücü önemli ölçüde azalan vatandaşlar için meyve, sebze gibi temel tüketim mallarına ulaşım dahi çok zor hale gelirken son zamlarla birlikte kiloyla alınan sebze ve meyveler, yerlerini taneyle alınan sebze ve meyvelere bıraktı.
Pazardaki fiyatlar tüketicinin cebini yakarken Pazar esnafı da satışların azalmasından şikayetçi. Öte yandan; üretim zincirinin en önemli bileşenlerinden olan hallerdeki durum da ne üreticinin ne de tüketicinin içini açmıyor.
İLKSES’e konuşan Buca Sebze Meyve Hal’i esnafı, girdi maliyetlerinin yüksek olduğuna dikkat çektiler.
PINAR: AKARYAKIT ARTIŞI FİYATLARI ETKİLER
Hal esnafı Mustafa Akçil Pınar, hal fiyatlarının değişken olduğunu belirterek, “Şu an hem sebze hem de meyveler satılıyor. Fiyatlar her gün değişebiliyor. Bugün 3 ise yarın 5 olabiliyor. Günlük değişiyor. Şu an mesela 5 liraya da salatalık var 10 liraya da salatalık var. Kalite farkına göre değişiyor. Limon 8 ile 13 lira arasında değişiyor. Biberler… 8 liraya da var 30 liraya da. Kıl biberler 25-30 lira arasında. Soyulmuş enginarın adedi ise 11-12 lira bandında. Soyulmuş beyaz lahalanın da kilosu 4-5 lira. Hal esnafı fiyatlardan memnun mu? Hal esnafı bugün kar eder yarın zarar eder. Onun bir garantisi yok” dedi.
Son günlerde art arda gelen akaryakıt artışlarının fiyatlara da etkisi olacağını belirten Pınar, “Akaryakıt fiyatlarındaki artış da fiyatları etkiler. 10 liraysa 12 olur” diye konuştu.
ÖZER: HALKIN CEBİNİ YAKMAZ
Domates ağırlıklı satış yapan hal esnafı Ferhat Özer, ortalama fiyatlar hakkında bilgi verirken, “Sattığımız ürünler genellikle topraksız tarım ürünleri. Salkım domates, Dikili’den geliyor. Türkiye’nin en büyük Avrupa’nın da sayılı seralarından biri. Ürünlerimiz genellikle kışın ihracata gider. Mayıs ayından sonra Avrupa’nın kendi ürünleri çıkmaya başlayınca iç piyasada satıyoruz. Şu anda ürün bol ve fiyatlar makul. Halkımızın ulaşabileceği bantta. Şu anda pembe domates 15—20 lira, salkım domates 10-12 lira, Salihli’den gelen domates de 10-12 lira bandında. Ortalama 3-5 liraya olan domatesler de var. Şu anda domatesin mevsimi, Fiyat olarak da halkın cebini yakmaz. Patlıcanın ve salatalığın fiyatı 10-12 lira bandında” ifadelerini kullandı.
“ÜRETİCİ KARLI DEĞİL”
Haldeki mevcut fiyatların esnafı da üreticiyi de memnun etmediğini belirten Özer, akaryakıt zamlarının fiyatlara etkisi noktasında da değerlendirmelerde bulunarak, “Şu an bu fiyatlar üreticiyi kesinlikle mutlu etmiyor. Girdi fiyatları çok yükseldi. Maliyetler çok yüksek. Birkaç gündür dolara ve mazota gelen artıştan sonra maliyetler daha da arttı. Domateslerin konulduğu kutu bile 12 lira. Ayrıca asgari ücrete önümüzdeki ay zam gelecek. Bu da maliyeti artıracak. Üretici için karlı değil bu fiyatlar. Meyve-sebze sektörü arz-talebe bakar. İsterseniz mazot 100 lira dolar 200 lira olsun. Bir ürün bollaştığı zaman bunu fiyatını piyasa kendi belirler. O malın hale çok girmesi fiyatı düşürür az olması yükseltir. Bunun mazotla ilgisi yok. Önemli olan girdi maliyetleri. Zaten şu anda paramız çok değersiz olduğu için ihraç etsek de bir faydası olmuyor” dedi.
DİNÇER: HER YIL BİR ÖNCEKİNİ ARATIYOR
Her yılın önceki yılı arattığını söyleyen meyve ağırlıklı satış yapan hal esnafı Abdullah Dinçer, “Şu an meyvede düzen yok. Tek sıkıntısı da hava koşulları. Bundan 10-15 gün önce yağmur geldi ve bu yüzden ihracat durdu. Meyvenin kalitesini de düşürdü. Bu nedenle meyve fiyatları düşmeye başladı. Mallar geliyor, bozuk çıkıyor. Müşteri memnun değil. Sıkıntılıyız. Mesela şu anda kayısı 7 liradan 16 liraya kadar gidiyor. Erikler 20 lira civarında. Kavunun da kilosu 10-13 lira arasında değişiyor. Yaz armudunun 20-25 lira arasında. Yerli muz 25 lira bandında. Çilek ise 12-15 lira. Şu anda meyvelerin buraya gelişlerindeki maliyet çok yüksek. Nakliyesi, hamaliyesi, dükkan ve işçi masrafı… Gerçekten sıkıntılı. Her sene önceki seneyi aratıyor. Masrafımız çok. Bizim maliyetlerimiz artıyor ama bunu müşteriye yansıtmamaya çalışıyoruz. Bizim karımız geçtiğimiz yıla göre yüzde 25 oranında düştü” ifadelerini kullandı.
ÖZCAN: KARIMIZ AZALDI MALİYETLERİMİZ YÜKSELDİ
Özellikle seçim öncesinde ‘belirleyici unsur’ olarak gündeme gelen patates-soğan ağırlıklı satış yapan Mustafa Özcan da girdi maliyetlerinin yüksekliğinin üretici ve esnafın belini büktüğüne dikkat çekerek şunları söyledi; “Şu an iki çeşit soğan var. Birinci dediğimiz 8-9 lira bandında. Kavurmalık dediğimiz ikinci soğanın kilosu ise 4-5 lira. Bunlar buradaki fiyatlar. Patatesin kilosu da şu anda 8-9 lira bandında. Küçük patatesler ise 6-7 lira. 8-9 lira dediğimiz patatesin kilosu pazara gidene kadar 12-13 lira oluyor. Yerine uzaklığına göre değişiyor. Yakıtlar, masraflar ağır. Bunlar ekleniyor. Ürünlerin tohumu, kasada kullandığımız hammadde bile bile dışarıdan geliyor. Zirai ilaçlarımızı dışarıdan geliyor. İşçilik çok. Bunların hepsi maliyet. Maliyetlerimiz çok yüksek. Geçtiğimiz yılla kıyaslarsak karımız azaldı, maliyetlerimiz yükseldi. Bizim maliyetlerimiz… Geçen yıl kiloda 1 lira maliyetimiz varsa bu 4-5 lira oldu.”
ARSLAN: TÜRKİYE’NİN EN DÜZENLİ HALLERİNDEN BİRİ
Halin işleyişi ve hal esnafına ilişkin genel bilgi veren Hal Müdürü Sinan Arslan, İzmir halinin Türkiye’nin en iddialı hali olduğunu belirterek “İzmir sebze-meyve hali, gerek hijyen gerekse kullanım olarak Türkiye’nin en düzineli hallerinden biri. 159 esnafımız var burada. Buranın idaresi İzmir Büyükşehir Belediyesi Tarafından yapılıyor. Burayı küçük bir kasaba olarak düşünebiliriz. Günde 15-220 bin arası vatandaş girip çıkıyor. Ortalama gelen araç sayısı da 6 bin. Tabii dönem dönem piyasadaki durgunluklar hale de yansıyor. Biz burada, maliye ve Ticaret Bakanlığı ile birlikte sık sık kontrol yapıyoruz. Bu kontrollerdeki amaç kayıt dışılığı önlemek, fiyat kontrolü, haksız rekabetin oluşmaması, hijyen-sağlık, sigortalılık gibi konulardaki düzen için yapıyoruz. Hem satış hem de hijyen olarak elimizden gelen hizmeti yapmaya çalışıyoruz. Haller 24 saat yasasına göre çalışıyor. Biz de kontrollerimiz 24 saat yapıyoruz. Bizim yaptığımız kontrol ve kestiğimiz cezalardaki amacımız esnafı cezalarla caydırıp bezdirmek değil, nizamı sağlamak” dedi.
