Gıda güvenliğine iklim değişikliği ve ekonomik sıkıntı darbesi

Muhabir - Merve Ağrıç / Son yıllarda, küresel iklim değişikliğinin etkileri dünya genelinde daha belirgin hale gelirken, artan sıcaklıklar birçok sağlık sorununu da beraberinde getiriyor. Özellikle yaz aylarında yükselen sıcaklıklar, gıda güvenliğini tehdit eden ciddi sorunlara yol açıyor. Sıcak hava, bakterilerin ve diğer patojenlerin gıdalarda daha hızlı çoğalmasına neden olarak, bozulma ve kontaminasyon riskini artırıyor. Gıda zehirlenmelerinin temel sebeplerini ve alınması gereken önlemleri aktaran Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Mustafa Torun, “Mevzuat yeterli olsa da konunun can alıcı noktası yeterli denetim olmaması ve 20 yıldan fazla giderek artan yaşam pahalılığı nedeniyle sağlıklı beslenememe. Ucuz ve kirli kontrolsüz gıdalara yönelim artıyor. Karnı aç yatağa giren çocukların olduğu, teyzelerin ve amcaların çöplerden gece yiyecek aradığı bir ülkede bulunmamız artık normal algılanırken, gıda güvenliğinden bahsetmemizin ne kadar zor” dedi.

HAYAT PAHALILIĞI NEDENİYLE UCUZ VE KONTROLSÜZ GIDALARA YÖNELİM ARTIYOR

Gıda zehirlenmelerinde yaşanan artışın temel sebeplerini değerlendiren Uzman Dr. Torun, “Gıda konusu önümüze gelince, güvenlik konusu öncelikli olarak aklımıza geliyor. Bu önemli konuda mevzuat yeterli olsa da konunun can alıcı noktası yeterli denetim olmaması ve 20 yıldan fazla giderek artan yaşam pahalılığı nedeniyle sağlıklı beslenememe, ucuz ve kirli kontrolsüz gıdalara da yönelim artıyor. Gıda yeterince soğutulmuyor. Denetimler düzenli ve belirli periyotlarda yapılmıyor. Karnı aç yatağa giren çocukların olduğu, teyzelerin ve amcaların çöplerden gece yiyecek aradığı bir ülkede bulunmamız artık normal algılanırken, gıda güvenliğinden bahsetmemizin ne kadar zor.  Besinin bulunduğu esas yerinde yani kaynağında, Besinlerin hazırlanıp işlem gördüğü mutfaklarda, Besinlerin çeşitli işlemleri aşamasında, İşlenmiş besinlerin taşınması ve servis işlemleri sırasında bulaştığını anımsatalım” ifadelerini kullandı.

AŞIRI SICAKLAR ÖLÜME NEDEN OLABİLİYOR

Genellikle insanların hayatlarını rahat bir biçimde sürdürebildikleri hava sıcaklığının 17 derece ile 31 derece arasında olduğunu belirten Uzman Dr. Torun, “İklim değişikliğinin bir sonucu olarak oluşan aşırı sıcaklıklar, dünya çapında yaz mevsimlerinin kalıcı bir özelliği haline gelerek, çok sayıda ölüme neden oldu. Ekosistemlerimizi sonsuza dek etkilemeye devam ediyor. Aşırı sıcaklık artışının insan sağlığı üzerine ciddi olumsuz etkileri oluyor. Sıcak Çarpması, Isı Senkopu, Isı Krampları gibi sıcakla doğrudan ilişkili bir dizi hastalığa neden olabileceğini unutmayalım. Ancak asıl tehlike aşırı sıcakların mevcut kronik hastalıkların kontrolünü zorlaştırarak, bu tür hastalıkların ağırlaşmasına, dolayısıyla hastane başvurularının artmasına, hatta ölümlere neden olması. Yaşlı bireyler, küçük çocuklar ve bebekler, hamileler, kronik hastalığı olanlar ve açıkta çalışanlar daha fazla risk altında.  Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2022 yılında Avrupa’da en az 15 bin kişinin hayatını aşırı sıcaklar nedeniyle kaybettiğini açıkladı” dedi.

‘SICAK SAĞLIK EYLEM PLANI’NA İHTİYAÇ VAR

Aşırı sıcaklıklara karşı insan sağlığı konusunda alınabilecek önlemleri aktaran Uzman Dr. Torun, “Aşırı sıcaklar açısından coğrafik konumu nedeniyle risk altında olan ülkemizde, halkımızın bu duruma hazırlıklı olması ve toplumsal önlemlerin acilen alınması çok önemli. Bu noktada erken uyarı sistemlerinin oluşturulması, koruyucu önlemlerin alınması, uyum stratejilerinin geliştirilmesinde Sağlık Bakanlığı ve diğer ilgili kurumlara önemli görevler düşüyor. Bu konuda acilen ‘Sıcak Sağlık Eylem Planına’ gereksinim var. Küresel sıcaklıkların sanayi öncesi seviyelere göre 1,5 dereceden fazla artmasına izin vermek, dünyanın birçok yerinde yaz sıcağını dayanılmaz hale getirebilir. Bu seviyeyi artı 1,5 derecenin altında olacak şekilde sınırlandıran ‘Paris İklim Anlaşması’ hedefine ulaşmak, oluşacak zararları önlemede ülkemizin ve tüm dünya ülkelerinin birinci önceliği olmalı” diye belirtti.  

MİKROPLAR, VUCÜDA KİRLİ SULARLA VEYA KİRLİ ELLERLE BULAŞIYOR

Gıda zehirlenmelerinin genellikle tavuk, sığır etleri, yumurta, süt ürünleri, sebze ve meyve gibi taze tüketilmesi gereken besinlerden kaynaklandığını ifade eden Uzman Dr. Torun, “Gıda zehirlenmeleri ve mikroplar taze tüketilen besinlerin kirli sularla veya hem taze hem pişmiş sebzelerin kirli el, yüzey veya aletler ile teması sonrası bulaşıyor. Klostridium cinsi bakteriler Kontamine et, tavuk ve et suyu ile bulaşıyor. Stafilokokus aureus protein yüzdesi yüksek besinler olan salam, sucuk, pastırma, tavuk ile patates, yumurta salatası, kremalı-unlu besinler ile vücuda giriyor. Dizanteri yapan bakterilerden olan Shigella türleri çiğ sebzelerle hazırlanan salatalar, taze soğan ve marul gibi beklemeden hazırlanan gıdalar ve pişirildikten sonra elle işlem gerektiren patates, yumurta salatası gibi soğuk ve nemli gıdalar ile bulaşıyor. Kampilobakter jejuni ise az pişmiş tavuk ve çiğ süt ile bulaşıyor. Bacillus cereus pirinç yemekleri ile baklagil ve tahıl kaynaklı yemeklerin uzun süre sıcak ortamda tutulması, et ve sebzeli yemekler ile vücuda giriyor. Vibrio parahemolyticus; Deniz kabuklularının yenmesi ile bulaşıyor. Yersinia enterocolitica Enfekte süt ve et ile hastalıklara neden oluyor. Listeria  süt, peynir, dondurulmuş et ve yeşil lahana salatası ile bulaşıyor ve Norwalk virüs, Midye ve salata ile vücutta hastalıklara neden oluyor” sözlerine yer verdi.