Pullar ile yaşamak

ONURHAN ALPAGUT

Çoğunlukla pul koleksiyonculuğu ile karıştırılan bu meslek, oysa ki damgaları,posta pullarını bir inceleme konusu olarak değerlendirmektedir. Ancak ilerleyen zamanda filateistler arasında bu mesleği icra eden ve pulları koleksiyon olarak biriktiren kişiler vardır. Biz de bunlardan biri olan Konak Filatelistler Derneği 2012-2013 yılı başkanlığı yapmış olan ve hala daha dernek içerisinde aktif olarak çalışmalarını sürdüren, hem koleksiyoner hem de bir filatelist olan Orhan Sümer ile keyifli bir sohbet gerçekleşitirdik

Kendinizden bahseder misiniz?

Adım Orhan Sümer. Birçok sivil toplum kuruluşlarında ve derneklerde görev yaptım. Çalıştığım tüm kuruluşlarda her zaman gönüllülük esası alarak ekonomik bir çıkar gözetmeksizin çalıştım. 2012-2013 sezonunda Konak Filatelist Derneği’nin dönem başkanlığını yaptım. Şu anda bu derneğinde faal üyeliğini sürdürmekteyim. Pulculuğun Türkiye'de hak ettiği yere gelmesi içinde elimizden gelen tüm çabayı dernek olarak da gösteriyoruz. Bireysel olarak Petkim'den emekliyim. Pul işine başlamam hobi olarak emeklilik sonrasında bir şeyler ile uğraşma gereksiniminden kaynaklı oldu.

İstanbul İktisadi Ticaret Akademisi mezunuyum. Sonrasında Petkim'e girerek 25 yıl yöneticilik yaptım. Petkim'de çalışırken yaptığım işler sırası ile Petkimspor yönetim kurulu üyeliği, il ticaret odası yönetim kurulu üyeliği ve dahası kısacası faal olarak çalıştım sürekli. Yaptığım işler arasında Voleybol il temsilci yardımcılığı, Herkes için spor (HİS) federasyonu il temsilciliği yardımcılığı bunlar ise gönüllülük esası ile yaptığım işlerdi. Petkim'den emekli olduktan sonrası kendimi filateliye adadım ancak 2 yıl kadar da para derneği başkanlığı yapmışlığım var.

Neden koleksiyonculuk yapıyorsunuz? Bu fikir sizde nasıl oluştu?

Sultanahmet İktisadi Ticari Bilimler Fakültesi’ne başladığımda ortaokul ve lisede biriktirdiğim bazı pullar vardı. Üniversite'de okuduğum yıllarda harçlıksız kaldığım dönemde bu pulları satmak zorunda kaldım. Bu pulları da çok üzülerek satarak harçlığımı çıkardım. Bundan sonra 2 defter pul koleksiyonum kalmıştı ne zaman ki üniversite bitti iş hayatına başladım o defterler kitaplıktan ortaya çıktı. Ben bunları devam ettirebilirim dedim kendi kendime. Emekli olunca bu defterler işime yarar diye düşündüm nitekim de yaradı.

Pul dışında koleksiyonunu yaptığınız bir materyal var mı? Kısaca bahseder misiniz?

Var. Bir koleksiyoncu tabi ki bir tek şeye odaklanmaz. Örnek verecek olursak; kanarya sevenler kuşlar ile uğraşırlar. Bir tespih koleksiyonerleri de tespihle uğraşır. Bizler de pul bulmaya çalışıyoruz ama pulları bulurken diyelim ki kazı kazan koleksiyonu kimsenin aklına gelmeyen yırtılıp atılan onu kültüre kazandırmak amacıyla kazı kazanların en eski çıkanları bende mevcut. Bende var sizde yoktur. Alsanız bile kazı kazanı çıkmadı diyerek yırtıp atarsınız. Onu saklamak aklınıza gelmeyebilir. Ancak bu kültüre hizmettir çünkü üzerinde çeşitli şekiller,isimler,resimler bulunur. Eski milli piyango biletleri biriktirenler piyasada çok bulunur. Bu biletleri biriktirenler yeni yeni ortaya çıkmaya başladı. Fakat 1980 öncesi zor bulunuyor. 1980'den sonraki biletler ise çok sayıda bulunmakta. Şimdi biriktirsen dahi bu biletlerin ancak 50 yıl sonra değeri artacaktır. Biz 50 sene öncekini aradığımıza göre işte koleksiyonculuk böyle bir durum. Başlangıcından itibaren biriktireceksin daha sonra pişman olmayacaksın. 50 sene sonra ‘bu biletler bende vardı yırttık attık işte çöp oldu’ gibi kelimeler kullanmayacaksın. Bunun dışında telefon kartı koleksiyonum da var.

Herkes Pul koleksiyoneri olabilir mi? Belli bir standardı var mı?

Pul koleksiyoneri herkes olabilir. Ancak yaş itibarı ile anlayabilecek yaşa geldiği zaman gerçekleştirebilir. Çocukluğundan beri pul sevgisini bir çocuğa aşılarsanız onu yırtar döker ama ortaokul ve lise çağlarında pul dizmeyi öğrenebilmeli harcı alem pullarla uğraşmalı öncelikle ucuz pullarla biraz boğuşmalı ki pahalı pulları dizerken hata yapmasın. Bunu bir antrenman gibi düşünün. Bir defteri pul maşası ile tutup dizmek kolay değil bir çocuk oradaki şeritle inatlaşabilirse yırtabilir hasar verebilir. Bu yüzden çocukları önce kötü pullarla başlatacaksınız. Ne zaman ki pahalı pulları dizebilecek düzeye gelecek işte o zaman dikkat edecek. Bir pul koleksiyoneri mutlaka planlı, programlı, disiplinli olmalıdır. Dağınık olmayacaksın pulculuk (Filatelistlik) budur.

İlk pul hangi ülkede çıkarıldı?

1800'lü yıllarda İngiltere'de çıkartıldı. İngiltere'de bulunduğu için ilk pul o pulun üzerinde kraliçenin resmi vardır. Büyük Britanya veya İngiltere yazmaz böylece dünyada ilk pulu bulduğu için onurlandırılmıştır. Tüm dünyadaki pulların üzerinde ait oldukları postahanelerde ülkeler yazar ancak İngiltere’nin pullarında bu yazmaz. Bir İngiliz pulunu gördüğünüz anda anlarsınız.

Filateistlerin üye sayısı ve derneğinizin  bu konudaki durumu nedir?

Konak Filateistler Derneği başkanlığını Prof.Dr. Yamaç Erhan'a devrettikten sonra 2014 yılından bu yana filatelistlerin sayısını arttırmaya çalışıyoruz. Dernek başkanımız uluslararası alanda koleksiyonu olan sergilere katılan birisidir. Bundan dolayı derneğimize çok büyük faydaları dokunmuştur. Bizler de şu anki üyeler olarak ona yardımcı olmak için var gücümüzle desteğimizi sürdürüyoruz. En son dernek olarak  Gaziantep'teki sergiye katıldık. Ne yazık ki çoğu kimse bu sergileri bilmiyor. Bu milli pul sergisinde Konak Filateistler Derneği olarak çok madalyalar kazandık. Milli pul sergisi ülkemizde her sene farklı yerlerde yılda bir defa yapılır. Bu tür sergileri düzenlemek kolay değil. 2015 yılı sergisinin Samsun'da olması düşünülüyor sanıyorum. Dernek olarak Türkiye çapında yapılan her tür konulu sergiye katılıyor orada pullarımızı tanıtıyoruz. İnsanların pula ilgisini artırmak için elimizden gelen tüm çabayı sergiliyoruz. Ancak öyle bir gençlik var ki elinde internet, cep telefonu bunlarla uğraşmaktan pul nedir, pulculuk nedir,nereden, nasıl temin edilir gibi sorulara hiç yönelmiyorlar. Zaten günümüzde mektup yazan bir gençlik yok. Biz pul sevgisini insanlara aşılamaya çalışıyoruz. Okullara gidiyoruz. Ancak bu da şöyle bir durumu ortaya çıkarıyor ücra köşedeki okula gitmek ayrı zengin bir yerde okula gitmek ayrı. Pulculuk bir yerde maddiyata da dayanıyor. Sende olmayanları temin ediyorsun. Ancak biz pul koleksiyonculuğunu insanlara anlatırken ‘kesinlikle maddiyatını göz ardı edeceksin hobi olarak kabul benimseyeceksin ileride satarsam ne kazanırım gibi şeyleri de asla kafandan geçirmeyeceksin’ diyoruz. Çünkü maddiyatı düşünecek olursan birçok yatırım aracı var pulculuk ise hobidir.

Sizce bir pul koleksiyonu nasıl olmalı?

Pul koleksiyonu her şeyden önce kişinin seçeceği bir temaya göre yapılmalı. Kimisi hayvanları sever bazıları da gemileri, uçakları sevecektir. Önceliğin bir yöne eğilmek olacak hepsinden olsun dersen başa çıkamazsın o koleksiyon dağılır.

Pulları nereden, nasıl temin edebiliriz?

Yeni çıkan pulları PTT'den geriye dönük olanları ise derneklerden takas yolu ile veya pul tüccarlarından bulabilirsiniz.

Türk filatelistliğindeki en değerli pullar hangileridir?

Türk pullarındaki en değerli pullar Osmanlı pullarını saymayacak olursak Türkiye Cumhuriyeti pullarından 1923’den bu yana 1. Adana serisinden başlar Kadınlar kongresi, 1. Ay yıldız, 1927-1928-1934 fuarları bunlar dörtlü bloklar halinde bulmak daha zordur. Genelde parçalanıp kullanıldığı için bir arada yakalamak çok zordur.

Pul biriktirmeye yeni başlayacak olanlar için tavsiyeleriniz nedir?

Önceliğiniz kesinlikle maddiyat olmayacak. Her zaman pullardan zevk alarak devam ettirecek. Benim kişisel tavsiyem budur.

Pul size neyi ifade etmekte? 

Pullar hobi olarak biriktirildiği için PTT genel müdürlüğü tarafından basılan ve piyasada çok kullanıldığı için damgasız olarak saklanması gayet zor olan yıllarca beklettiğin zaman deftere yapışabilen, ara sıra havalandırılması gereken koleksiyonu zor olan bir iş pul. İlk alındığı günkü gibi bir pulu on sene sonraya taşıyabilmek kolay değil.

Bir pulu nasıl muhafaza edebiliriz?

Her sene havalandırmak gerekir. Deniz kenarında olan yerlerde rutubet olur. Buralarda pullar birbirine yapışır. Pul defterleri üst üste konmamalıdır. Dikey olarak muhafaza edilmelidir. Üste ağırlık geldiği takdirde pullar birbirine yapışacaktır. Pulları kaliteli defterler arasında muhafaza etmek gereklidir. Bunlar özen gösterilmesi gerekilen hususlardır.

Filatelik terimlerden bize bahseder misiniz?

Filatelik terimleri biz ilk başlayan genç arkadaşlarımıza bahsetmiyoruz. Onun ilerisindeki kişiler zaten bunları biliyorlar. Filateri de yer alan terimler;

Fiskal: Üzerinde bir rakam olan yardım pulları.

Vinyet: Reklam puludur üzerinde fiyat yoktur.

Akraç: Matbaanın bastığı şekilde arka kısmına zamklı şekilde çıkan pullardır.

Error: Hatalı pullardır. Bunlar harf, baskı, resim hatalarıdır.

Filatelide bahsettiklerim dışında daha çok terim mevcuttur.

Uluslararası kültürel manada pulların yeri nedir?

Pul öncelikle kültürdür. Toplumların yaşadığı savaşlar, etkinlikler, yaşam şekilleri pulların konusu olabilir. Pul insanları bir araya getiren, birleştirici özelliği olan bir şeydir.

Pulun değerini ekonomik açıdan belirleyen ölçüt nedir?

1’incisi tirajdır yani pulun basım adetidir. Bir pul eğer çok kısıtlı bir sayıda basıldıysa ve bunun yanında posta, mektuplarda da kullanıldıysa damgasız pul epeyce bir değer kazanır. Kriter tiraj ve postada kullanılmasıdır. Tabi ki bu ekonomik açıdandır.

Bu kadar uluslararası olan filateli size dost kazandırdı mı?

Tabii ki evet . Uluslararası bazı takas kulüpleri vardır. Bunlara üye olacaksın değiş tokuş yapacaksın. Sana İsviçre pulu gelecek sen ona Türk pulu göndereceksin. Bu şekilde pek çok dost kazandım. Bununla ilgili hatta benim Almanya'da bir arkadaşım var. Biz onunla adeta dost olduk. Bunların hepsi pul sayesinde oldu. Pul bir kültür alışverişidir aynı zamanda.