Yamanlar Dağı’na çöp dökülemez!

İzmir’in çöp sorunu bir türlü bitmiyor. 1992 yılında inşa edilen Harmandalı çöp depolama yeri çoktan ömrünü tamamlamış durumda. Uzmanların verdiği bilgilere göre Harmandalı’ndaki çöp yüksekliği 75 m civarında oysa yüksekliğin 25 m’yi geçmemesi gerekiyor. Bu durum da İzmir’in bir an önce bir çöp merkezine ihtiyacı olduğunu gösteriyor. Bu yer için en son tartışılan alan Yamanlar Dağı. Büyükşehir Belediyesi’nin bu konu hakkında projesini yaptığı söyleniyor. Uzmanlar ise o alanın çöp merkezi yapılamayacak kadar önemli olduğu söylüyor. Bunların başında dağın doğal şekli nedeniyle bir jeopark alanı yapılmaya uygun olması, memba sularının bulunması, yer altı sularının kirleneceği ve ulaşımda büyük sorunlar yaşanacağı geliyor. Bu konu hakkında çalışmalarda bulunan ve Dokuz Eylül Üniversitesi’nden 2 yıl önce emekli olan jeoloji mühendisi Prof.Dr. Burhan Erdoğan’a Yamanlar Dağı’na böyle bir tesisin yapılıp yapılamayacağını sorduk. Verdiği cevaplar her şeyi çok açık bir şekilde ortaya koyuyor.

“JEOPARK YAPILMALIDIR”

Harmandalı’nda bulunan çöp alanı Yamanlar Dağı’na taşınacağı söyleniyor. Bir jeoloji mühendisi olarak sizin bu konu hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?

Ben ve ekibim uzun yıllardır Batı Anadolu’nun volkanik kayaları alanında çalışıyoruz. Bunlar üzerine uluslararası yayınlar yaptık. Yamanlar Dağı da merkezi bir patlamayla oluşmuş volkanik dağlardan birisidir. Volkan bacası oluşturan bu patlamanın ürünü Yamanlar Dağı’nı meydana getirmiştir. Bu volkan bacasının Karşıyaka'ya bakan bölümü doğal yollarla aşınmış ve sonuçta koni şeklinde oluşmuş volkanın en üst bölümünden derindeki merkezi kısmına kadar bölümü yüzeyde açılmış ve incelenebilir hale erişmiştir. Bu yapısı itibariyle dünyada ender dağlardan birisidir. Bir Erciyes dağını düşünün, aşınmamış bütün bir dağdır, iç bölümlerini ve derin kısımlarını göremezsiniz. Bunu görmek için bir sürü etmen bir araya gelecek ve karpuz gibi yarılarak volkanik bir dağın içi ortaya çıkacak. İşte bu özellik Yamanlar Dağı’nda bulunmaktadır. Yamanlar Dağı’nın Karşıyaka’ya bakan kısmı aşınmış ve böylelikle merkezi volkan patlamasının bütün aşamalarının incelenebileceği kayalar ortaya çıkmıştır. Bu yüzden Yamanlar Volkanı doğal bir müze ve jeopark olacak özelliklere sahip bir görünümdedir. Karşıyaka Belediyesi bu dağı doğal güzelliği nedeniyle bir rekreasyon alanı olarak belirlemiştir. Dağın tepesine bir gençlik merkezi yapılmıştır. Belediyenin o bölgeyle ilgili uzun vadeli planları da vardı. Biz bu bölgenin jeopark alanı yapılabilir diye planını oluşturduk. Jeoparklar jeolojik olayların izlenip incelebileceği ve bu olayların jeolojik zaman içersinde nasıl oluştuklarının halka kolaylıkla anlatılıp gezdirilebileceği yerlerde oluşturulur ve ilerideki nesillere bozulmadan aktarılması amacıyla koruma altına alınır. Siz orayı insanların gezisine sunarsınız ve ilgili kitapçıklarla olan doğa olayını aile gezileriyle incelemelerine sunarsınız. Yamanlar Dağı hem Karşıyaka hem de İzmir için büyük bir şanstır.

MEMBA SULARI TEHLİKE ALTINDA

Buraya yapılacak çöp alanı yer altı ve yer üstü sularını nasıl etkileyecektir?

Yakın zamanlarda Yamanlar Dağı’na çöp döküleceğini öğrendim. Ondan sonrada çöpün hangi alana döküleceğine dair araştırmalarda bulundum. Yamanlar Dağı çöp döküm ve işleme alanı olamaz. Bu Uludağ’ın tepesine çöp dökmek gibi bir şeydir. Çöpün döküleceğine dair planlanan yere çıktım. Andezitik volkanik dağların içinden süzülen sular memba suları özelliğindedir. Yamanlar dağının tepesine yapılacak çöp tesisi Yamanlar Suyu gibi bütün memba sularının kirlenmesine sebep olacaktır. Andezitik volkanik kayalar çok kırıklı ve çatlaklıdır ve bu yüzden çok geçirgendir. Ne Yamanlar Dağı bölgesi ve ne de Harmandalı çöp döküm alanı depolama için uygun zeminler değildir, her iki bölgenin zemininde çatlaklı andezitler bulunur.

UZMANLAR “HAYIR” DİYOR

Burasıyla ilgili Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitelerinin araştırmaları var onlar neleri kapsıyor?

Karşıyaka Belediyesi bu konuyu, Hacettepe ve Ortadoğu Üniversitesi’nden olan bir kurula inceletmişler. Bu kurul 2013’de konu hakkında raporlarını yazmışlar. Bu tür çöp alanlarını inceleyen gurubun çok disiplinli olması gerekir ve çevre mühendislerinden hidrojeologlara, şehir planlamacılardan zoolog ve botanikçilere kadar farklı bilim insanları bir araya gelip etüt yapmalıdır. Bu rapor o kıstas doğrultusunda hazırlanmış iyi bir çalışmadır.  İncelemede çöp alanını etkileyen 7-8 bitişik yeraltı su havzalarının büyük risk altına gireceği haklı olarak belirtilmiştir. Zemin hem geçirimli hem de heyelan olmaya müsaittir. Çöp alanı sel yatağının içindedir. Farklı parametre araştırılmıştır. Harmandalı Tesisi yeni planlanan alana bitişiktir. Bütün İzmir'in çöpünü tek yedi sekiz farklı bir yere taşımanın getireceği lojistik sorunlarından, iki çöp alanının çevre etkilerinin üst üste binmesiyle oluşacak riskin büyüklüğüne kadar her konu irdelenmiş ve Yamanlar Çöp alanının uygun bir yer olmadığı sonucuna varmışlardır.

Bu çok iyi bir şekilde hazırlanmış bilimsel bir rapor Yamanlar Dağı'nın neden yanlış yer olduğuna dair on iki gerekçe sıralamaktadır. 2013 yılında hazırlanmış ODTÜ ve Hacettepe Üniversitelerinin ortak hazırladığı bu rapor yok sayılamaz ve yahut bundan daha iyi bir rapor ortaya konulması gerekir.

Bizim çalışmalarımız bu raporlardan ilgisiz olarak yapılmıştır ve tamamen farklı nedenlerle Yamanlar Dağı’nın korunması gereken bir doğa harikası olduğu sonucuna bizi götürmüştür. Bu özel bölgenin çöp alanı olarak planlandığını duyunca bu konudaki görüşlerimizi halka duyurmanın görevimiz olduğunu düşündük ve açıklamalar yapmaya gerek duyduk.

Bu konu hakkında Karşıyaka İsmail Cem Kültür Merkezi’nde belediye ekiplerinin de katıldığı bir toplantı yapıldı. Burada daha önce bu çöp alanının yerinin tespitinden sonra itiraz edenlere ''her şeye itiraz ediyorsunuz bir çözüm yolu göstermiyorsunuz'' diyorlardı. Ben de onlara orada bir çözüm yolu gösterdim. Ben bu alanlarda 41 yıl boyunca çalışmış birisiyim. Benim yanımdaki doktora öğrencilerim katı atıkla ilgili araştırmalar yaptı. Ben buranın jeoloji durumunu biliyorum. Batı Anadolu’nun bütün jeolojisine çalıştım.

İmkan verilirse İzmir Üniversiteleri, DSİ ve MTA gibi kurumlarından bu konularda deneyimli bir ekip oluşturulabilir ve yedi sekiz farklı alan tespit edilebilir. Belediyeler bu alanlar içersinden yeni bir değerlendirmeyle bir veya iki yer için karar verebilirler.

Sonuç olarak Yamanlar Dağı çöp depolama ve ayrıştırma tesisi kurmak için yanlış bir yerdir ve böyle bir plan varsa eğer bundan mutlaka vazgeçilmelidir.

Hacettepe ve Orta Doğu teknik Üniversitesi’nin bu konu hakkında hazırladığı rapor:

-Yamanlar Bölgesi ekolojik değeri olan ve içinde doğal sit alanı ve içme suyu havzası barındıran bir yerdir. Böyle bir bölgeye çok büyük bir zorunluluk yokken çevresel bir stres getirmek çok yanlıştır.

-İzmir ili için hazırlanacak olan katı atık tesisinin şehrin aynı bölgesinde planlamak şehircilik uygulamaları ile uyumsuzdur. Taşıma ana arterler üzerinden yapılacaktır. Katı atık kamyonlarının uzun mesafeler kat etmesi ekonomik yük ve zaman kullanımı demektir.

-İzmir ili katı atık tesislerinin (mevcut ve kurulacak olan) aynı bölgede olması çevresel etkinin yayılması anlamı taşımaktadır

-Yamanlar bölgesi ekolojik hassasiyetten nedeni ile yakma işlemleri için uygun bir bölge olmayabilir.

-Yamanlar bölgesi havzanın “memba"sında bulunmaktadır bu nedenle her tur çevresel baskı bu havzayı ve sonrasındaki havzaları etkileyecektir.

-Yamanlar bölgesinde kurulacak bir katı atık tesisi, İzmir körfezine kadar ulaşan iki adet alt su havzasını etkileyecektir.

-Yamanlar bölgesinde zemin geçirimsizliği nedeni ile yüzey suyu akışı gerek akış yönetimi gerekse kirlilik taşınımında önemli bir sorun yaratmaktadır.

-Yamanlar bölgesinde yüzey suyu ve akış kontrolü oldukça maliyetli bir inşaat süreci gerektirebilir.

-Bölge Jeolojisi duraysızlıklar içermektedir. Bu nedenle tesis kurulumundan yol yapımına kadar bütün aşamalarda sorunlar beklenmelidir.

-Yamanlar bölgesine katı atık taşıma hatları, çevresel etkinin sadece entegre tesis için belirlenen alanla sınırlı olamayacağını ve yol boyunca da etkili olacağını düşündürmektedir.

-Yamanlar bölgesinde yürütülmekte olan tarımsal faaliyetler katı atık tesisinden olumsuz etkilenecektir.

-Yamanlar bölgesi katı atık yönetimi için “çevresel risk” içeren bir bölgedir.

Burhan Erdoğan Kimdir?

İstanbul Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği mezunu, MTA Genel Müdürlüğü'nde beş yıl çalıştı, 1972-1977 yılları arasında ABD ve Kanada'da Doktora derecesi aldı, 1977 yılından 2013 yılına kadar EGE Üniversitesi ve Dokuz Eylül Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak çalıştı ve Jeoloji Mühendisliği Bölümü’nden profesör olarak emekliye ayrıldı. Batı Anadolu'nun Volkanik Neojen volkanizması üzerine araştırmalar yaptı.