Kalabalıkta kaybolan sorumluluk: Seyirci kalma etkisi

Psikolog John Darley ve Bibb Latane’nin 1968 yılında ortaya attığı Bystander Etkisi, diğer bir adıyla Seyirci Kalma Etkisi, acil bir toplumsal olay karşısında o ortamda bulunan kişi sayısı ile olaya müdahale etme oranının ters orantılı olduğunu açıklayan psikolojik bir teori olarak karşımıza çıkar. Söz konusu teoriye göre, bir olay anında o olaya tanık olan ne kadar çok kişi varsa, bu kişiler içgüdüsel olarak sorumluluğu birbirlerine atarak ‘birisi mutlaka müdahale eder’ düşüncesi ile yaklaştıklarından olaya müdahale etme oranı oldukça düşük olur. Seyirci kalma etkisine daha detaylı göz atalım…

SEYİRCİ KALMA ETKİSİ NEDİR?

Seyirci Kalma Etkisi, bir olay karşısında insanların başkalarının da olaya tanık olduğunun farkında oldukları zaman müdahale etme olasılıklarının azaldığını ifade eden sosyal psikolojik bir olgu olarak karşımıza çıkar. Yani, acil bir durum ya da yardım gerektiren bir olay sırasında, çok sayıda kişinin olaya tanıklık etmesi, bireylerin yardım etme sorumluluğundan kaçınmalarına neden olur. Çünkü kişiler, sorumlulukları birbirlerine atarlar.

Bu etki, ilk kez 1964 yılında New York’ta Kitty Genovese isimli bir kadının öldürülmesi olayında gündeme getirildi. Genovese, 38 kişinin izlediği bir saldırıya uğradı, fakat kimse polise haber vermedi ya da yardım etmedi. Çünkü olayı izleyen herkes, o sırada bir başkasının polise haber verdiğini düşündü.

SEYİRCİ KALMA ETKİSİ NEDEN ORTAYA ÇIKAR?

Herkesin sorumluluğu bir diğerine attığı seyirci kalma etkisinin nedenleri merak ediliyor. Peki seyirci kalma etkisi hangi koşullarda ortaya çıkıyor?

Sorumluluğun Dağılması: İnsanlar, başkalarının da olaya tanık olduğunu gördüklerinde, sorumluluğun bölündüğünü düşünerek yardım etme görevini başkalarının üstlenmesini beklerler. Herkes, diğerinin harekete geçeceğini varsayar, bu nedenle olaya yardım etme olasılığı kişi sayısı arttıkça düşer.

Grup Normları: Kalabalık bir grup içinde insanlar genellikle başkalarının tepkilerini gözlemler ve eğer kimse tepki vermiyorsa, bir bildikleri vardır diye düşünerek kendileri de sessiz kalmayı tercih ederler.

Kendini Koruma: Bir duruma müdahale etmenin riskli ya da zararlı olabileceğini düşünerek insanlar kendilerini tehlikeden uzak tutmayı tercih edebilir, bu nedenle yardım etme konusunda çekingen davranabilirler.

SEYİRCİ KALMA ETKİSİYLE NASIL BAŞA ÇIKILIR?

Seyirci kalma etkisiyle mücadele etmenin ilk aşaması, bu etkinin farkında olmaktır. Böyle bir durumun farkında olarak ilk tepkiyi veren siz olabilir ve beraberinizde birçok insanı yardım etmeye teşvik edebilirsiniz.

Bu psikolojik etkiyi tanımak, insanların sorumluluklarını daha net bir şekilde kavramalarına yardımcı olur.

İnsani yardım ve sorumluluk bilinci geliştirmek, bireylerin bir olay karşısında harekete geçme olasılığını artırmaya fayda sağlayabilir.