Bebeklik dönemi ‘Beyin gelişimi ve Okuryazarlık’ becerileri için kritik

Çocuk Gelişimi Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, çocuklarda kitap okuma alışkanlığı ve kitap seçimi konusunda bilgi verdi.

Beyin gelişiminin yüzde 80’i ilk 3 yılda oluşuyor…

Beyin gelişiminin yüzde 80'inden fazlasının yaşamın ilk 3 yılında oluştuğunu ve bu dönemdeki deneyimlerin, beynin gelişimini önemli ölçüde etkilediğini ifade eden Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, yaşamın bu değerli yıllarında ebeveynlerin ve bakım verenlerin çocukların gelişimini desteklemelerinin en iyi yollarından birinin birlikte kitap okumak olduğunu vurguladı.

Bebeklikte kitap tutma bile okula hazırlıyor…

Kitap okuma ve kitaplarla tanışmanın bebeklik döneminden itibaren çocuklara dil açısından zengin deneyimler sunduğunu dile getiren Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, “Dil açısından zengin etkileşimlerde bulunmak çocukların iletişim becerileri ve olumlu sosyal ilişkileri geliştirmelerine, ebeveyn-çocuk iletişimine, akademik başarısına ve erken okur yazarlığın desteklenmesine yardımcı olur. Bu becerilerin hepsi okulda ve yaşamda başarı için kritik öneme sahip.  Basit bir kitap tutma eylemi bile bebeklikten itibaren okula hazır oluş durumunu destekler.” diye ifade etti.

Duyguları anlama ve ifade etme becerileri de kazanıyorlar

Birleşmiş Milletlerin yayınladığı 2030 Sürdürülebilir Kalkınma hedefleri arasında 5 yaş altı çocukların kaliteli okul öncesi eğitimine erişmeleri ve tüm çocukların okullaşma oranlarının arttırılmasının bulunduğunu anlatan Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, şöyle devam etti:

“Bu amaçla çocukların erken yaşlarda kitap ile tanışması, okula başarısı ve erken okuryazarlık becerileri için öneriliyor. Erken okuryazarlık bebeklik döneminden başlayan, okuryazarlığa ilişkin bilgi ve becerilerin kazanıldığı bir gelişimsel süreç olarak tanımlanıyor. Erken dönemde kitapla tanışan çocuklar okur gibi yapma, yazı yönünü anlama, dil bilgisi ve fonolojik farkındalık, öykü dinleme, anlama ve anlatma, empati kurma, duyguları anlama, duyguları ifade etme gibi becerileri kazanıyor.”

Çocuğa uygun kitap seçilmeli

Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, ebeveynlere çocuklarıyla birlikte kitap okumalarını önerirken, çocuğun gelişim düzeyine uygun ve çocuğun ilgisini çekecek kitaplar olmasına dikkat edilmesi gerektiğini de söyledi.

Gelişimsel seviyelerine uygun olmayan kitapların çocukların ilgisini çekmeyeceğini, eğlenceli ve eğitici olması beklenen kitabı okumanın sıkıcı bir duruma dönüşebileceğini kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, şunları da kaydetti:

“Günümüzde çocuk kitapları hikaye, şiir, masal, bulmaca, alıştırma gibi çeşitli içeriklerde, kalın kartlar, plastik, kumaş, bol resimli, hareketli gibi çeşitli fiziksel yapılarda, davranış ve duygulara yönelik kitaplar, eğitici, eğlendirici, yaratıcı ve neredeyse bebeklik döneminden başlayarak geniş bir yelpazede bulunuyor.”

Yaşlara göre kitap seçimi nasıl olmalı?

Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, yaşlara göre kitap seçiminin nasıl olması gerektiğini de şöyle sıraladı:

“Bebeklikten itibaren çocuklara resimli kartlar görme alanı içerisinde gösterilerek kitaplarla ilk tanışması sağlanabilir. Resimler yalın olmalı, karmaşık olmamalı. Canlı ve kontrast renkler bebeğin ilgisini çeker. 6 - 18 ay arasındaki bebek ve çocuklar bu dönemde çevreyi keşfetmekle meşgul olduklarından kitapları da oyuncak gibi görürler ve yere atarak, vurarak, ağzına alarak keşfetme davranışları gösterirler. Bu nedenle bebeklere kalın kartlardan, farklı dokularda kumaşlardan yapılmış küçük boyutlardaki kitaplar önerilir. Bu dönemde sesli kitaplar, masal okuyan, şarkı söyleyen kitaplar yerine yetişkinin mimiklerini ve farklı ses tonlarını kullanacağı şekilde şarkılar ve tekerlemelerle kitap okuması önerilir. 24-36 aydan sonra çocuklar kitaplardaki resimleri tanıma, gösterme, yorumlama gibi becerileri kazanmaya başlarlar. Bu dönemde daha büyük boyutlarda bol resimli hikayeler oldukça ilgi çekici olur.”

Aşırıya kaçmak çocuğun diğer öğrenme fırsatlarından mahrum kalmasına neden olabilir

Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı daha sonraki yıllarda ise çocukların ilgi ve becerilerine yönelik kitaplar seçilirken, içeriğinin çocuğun dünyası ile uyumlu olmasına, kültürel, evrensel ve ahlaki değerlere uygun olmasına, dil açısından anlaşılır, zengin bir dil yapısı ve düzgün ifadelerin olmasına dikkat edilmesi gerektiğini vurguladı.

Çocuğun ilgi alanını bilmenin kitap seçiminde önemli olduğunu da kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, “Çocuğun kitap seçim sürecine katılmasına izin vermek, onun kendi ilgi alanlarına ve tercihlerine daha fazla sahip olmasını sağlar. Kitap alışverişine birlikte gitmek, çocuğunuzun kitap seçimine dahil olmasına yardımcı olabilir.” dedi.

Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, kitap okuma konusunda da aşırıya kaçma ve baskı yapmanın bir takım olumsuz durumlara yol açabileceğini ifade ederek, “Her ne kadar kitap okuma, çocukların dil gelişimi, düşünme becerileri, hayal gücü ve genel bilgi birikimi için son derece faydalı bir alışkanlık olsa da diğer aktivitelerle dengelenmesi gerekir. Aksi takdirde sürekli kitap okumak, çocuğun sosyal etkileşimlerden, fiziksel aktivitelerden veya diğer öğrenme fırsatlarından mahrum kalmasına neden olabilir.” şeklinde sözlerini tamamladı.